Φέτος, περνώντας τις πασχαλινές μέρες σε αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες, αναπολούμε παλαιότερες στιγμές. Ας γυρίσουμε λίγο πίσω στον χρόνο για να μάθουμε συνήθειες και παραδόσεις μεγαλυτέρων που μας τις διηγήθηκαν νιώθοντας ξανά για λίγο παιδιά!
Από το Σάββατο του Λαζάρου μικροί και μεγάλοι προετοιμάζονταν για την Λαμπρή, οπότε και οι νονές έπλαθαν και έψηναν τα Λαζαράκια – χαρακτηριστικά ψωμάκια – για να τα δώσουν στα βαφτιστήρια τους. Το πλέξιμο των βάγινων Σταυρών και το μοίρασμα τους από σπίτι σε σπίτι σηματοδοτούσε την αρχή των ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδας από τις οποίες δεν έλειπε κανείς!
Τη Μεγάλη Πέμπτη τα παιδιά ξεχύνονταν στους αγρούς μαζεύοντας λουλούδια για το στεφάνι Του Χριστού, προτιμώντας τα κίτρινα σταυραγκάθια. Αβγά βάφονταν και κουλούρια με αβγό ψήνονταν στους ξυλόφουρνους με τους άντρες να έχουν συγκεντρώνει τις προηγούμενες μέρες την απαραίτητη ποσότητα φρυγάνων. Το ίδιο βράδυ ο Επιτάφιος στολιζόταν από τις νέες του χωριού με αγριολούλουδα η άνθη από τις αυλές, ενώ τα κεριά για το στολισμό φτιάχνονταν από μελισσοκέρι που προσέφερε όποιος είχε μελίσσια.
Βασικό μέλημα όλων τη Μεγάλη Παρασκευή ήταν το ασβέστωμα των δρόμων από που θα περνούσε η πομπή του Επιταφίου, αλλά και το στρώσιμο των αλεσφακίων με το χαρακτηριστικό άρωμα καθώς και το άναμμα τενεκεδόκουτων με στάχτη και πετρέλαιο σε τυφλά σημεία της διαδρομής λόγω έλλειψης ηλεκτροφωτισμού – αν και αυτά δε γινόντουσαν εξαρχής σε όλα τα χωριά. Τα εγκώμια συνήθιζαν να ψάλλουν τα παιδιά χωρισμένα σε αγόρια και κορίτσια, ενώ τα παλικάρια του χωριού στήριζαν στους ώμους του τον Επιτάφιο. Λέγεται μάλιστα ότι τον ξύλινο Σταύρο που προπορευόταν της πομπής συνήθιζε να κρατάει ένας στρατευμένος νέος φορώντας τη στολή του.Ένας πιστός έμενε πίσω στην εκκλησία χτυπώντας πένθιμα την καμπάνα.
Το Μεγάλο Σάββατο κανείς δεν είχε χρόνο για χάσιμο αφού οι ευθύνες για τις τελευταίες προετοιμασίες μοιράζονταν σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Άλλος αναλάμβανε το σφάξιμο των ζώων, άλλος το τυροκομιό, άλλος το γέμισμα και το ψήσιμο των κατσικιών σε πήλινα λακανίδια ή μεταλλικά σκαφίδια με τις κληματόβεργες και τον δεντρολίβανο(η συνταγή της γέμισης διέφερε από χωριό σε χωριό). Οι γειτονιές ευωδίαζαν με το πασχαλινό ψητό μα κανείς δε δοκίμαζε πριν την Ανάσταση τίποτα παρά μόνο ζυμωτό ψωμί και ελιές! Με τους πρώτους χτύπους της Αναστάσιμης Λειτουργίας όλο το χωριό βρισκόταν στην εκκλησία, φορώντας τα καλά τους με μια νότα λευκού χρώματος – οι άντρες λευκά πουκάμισα οι γυναίκες λευκούς καλοσιδερωμένους φουτάδες (μαντήλια) και οι νέες να δοκιμάζουν εκεί τα καινούργια τους φορέματα!
Την Κυριακή του Πάσχα στην περιοχή της Αιγιάλης και ειδικότερα της Λαγκάδας μετά τον εσπερινό της Αγάπης στον προαύλιο χώρο του ιερού ναού της Αγίας Σοφίας παιζόντουσαν παιχνίδια μεταξύ των νέων του χωριού. Συγκεκριμένα η γνωστή σε όλους Μακρυά Γαϊδούρα αλλά και το Εγιαμό όπου οι πέντε πιο γεροδεμένοι της παρέας κρατούσαν τέσσερις ακόμα στους ώμους τους σχηματίζοντας έτσι μια ανθρώπινη πυραμίδα. Περπατώντας σε αυτόν τον σχηματισμό έκαναν έναν κύκλο μέχρι τη Λόζα του χωριού καταλήγοντας ξανά στην Αγία Σοφία.
Τη Δευτέρα του Πάσχα σειρά είχε το έθιμο του Εβραίου, ενός, στην πραγματικότητα, παραγεμισμένου με άχυρα αντρικού κουστουμιού, με πρόσωπο ένα ζωγραφισμένο φλασκί κολοκύθας.Αυτή την αυτοσχέδια κούκλα την έστηναν σε μια καρέκλα, στην απέναντι ταράτσα από την εκκλησία της Αγίας Κυριακής και την πυροβολούσαν μέχρι να χάσει τη θέση της και να σωριαστεί κάτω.Πολλές φόρες η ο «Εβραίος» κατέληγε στη ρεματιά του Αρακλού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι καθ όλη τη διάρκεια της Εβδομάδας του Πάσχα, από τη χρόνια που φτιάχτηκαν οι δρόμοι πραγματοποιούταν περιφορά των Ιερέων Εικόνων από το Μοναστήρι της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας σε όλα τα χωριά του νησιού καθαγιάζοντας έτσι τον τόπο και προσφέροντας την ευκαιρία στους ντόπιος να προσκυνήσουν τη χάρη Της.
Με μια δόση νοσταλγίας σας ευχόμαστε Καλή Ανάσταση, Καλό Πάσχα και του χρόνου να ζήσουμε ξανά την μοναδική ατμόσφαιρα του Αμοργιανών πασχαλινών εθίμων!
(Φωτογραφία εξωφύλλου: Κυριακή των Βαΐων στην Χώρα – από το αρχείο Αντωνίου Πετσετάκη)
