Τα μεγαλοπρεπή παλάτια στην Κνωσό, οι θαμμένες στη λάβα πολιτείες της αρχαίας Θήρας, η Δήλος και η Κέρος με τα κυκλαδίτικα εδώλια και η Σάμος με τους θησαυρούς σε κάθε της γωνιά. Αυτοί είναι οι αρχαιολογικοί χώροι που κλέβουν την παράσταση χάρη στα καλοδιατηρημένα ευρήματα της σκαπάνης, που δεν λείπουν από κανέναν τουριστικό οδηγό για τα ελληνικά νησιά.
Κι όμως, η νησιωτική Ελλάδα κρύβει πολλούς ακόμα θησαυρούς της αρχαιότητας, που αξίζει να ανακαλύψουν όσοι ανάμεσα στις βουτιές και τα τσιμπούσια στις ψαροταβέρνες θέλουν να χωρέσουν και λίγο (έως πολύ) πολιτισμό στις διακοπές τους. Παρακάτω, συγκεντρώνουμε επτά λιγότερο γνωστούς αλλά όχι μικρότερης ιστορικής σημασίας αρχαιολογικούς χώρους σε ισάριθμα νησιά του Αιγαίου, του Ιονίου και του Σαρωνικού.
Κέρκυρα: Στα χνάρια της Παλαιόπολης
Κεντρικός πυρήνας της αρχαίας πόλης της Κέρκυρας, η Παλαιόπολη βρίσκεται στο βόρειο άκρο της χερσονήσου του Κανονιού και κατοικήθηκε από τον 8ο αιώνα π.Χ. Κεραμικές δημιουργίες, δημόσια κτίρια της κλασικής εποχής, αγορά, ρωμαϊκό ωδείο, στοά και συγκρότημα λουτρών ήταν η «προίκα» της πόλης ανά τους αιώνες, ευρήματα των οποίων σήμερα έχουν αποκαλυφθεί από τη λιμνοθάλασσα του Χαλικιόπουλου έως τη Γαρίτσα, το αρχαίο λιμάνι του Αλκίνοου. Οι περισσότερες αρχαιότητες διατηρούνται σε χαμηλό ύψος και αποσπασματικά, αλλά δίνουν μια καλή γεύση από τις βασικότερες πτυχές της ζωής στην αρχαία Κέρκυρα. Στην έπαυλη του Mon Repos φιλοξενείται το Μουσείο της Παλαιόπολης, στην καρδιά ενός σπάνιου φυσικού περιβάλλοντος, όπου μπορείτε να αντλήσετε περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή των αρχαίων Κερκυραίων, μεταξύ άλλων και με τη βοήθεια οπτικοακουστικών μέσων.
Αμοργός: Τρεις αρχαίες πόλεις… σε μία
Στο αρχοντικό του πύργου Γαβρά στη Χώρα του νησιού, θα κάνετε την πρώτη σας γνωριμία με την αμοργιανή Ιστορία, καθώς εκεί βρίσκονται συγκεντρωμένα ευρήματα από τις τρεις αρχαίες πόλεις της Αμοργού, που δεν είναι άλλες από τις Αιγιάλη, Αρκεσίνη και Μινώα. Μικροτεχνίες από πηλό, χαλκό, χρυσό και ελεφαντοστό από τον 8ο π.Χ. ως τον 3ο μ.Χ αιώνα, λίθινες εγχάρακτες πλάκες και επιγραφές των αρχαϊκών χρόνων στην αυλή, κορμοί ρωμαϊκών αγαλμάτων, ανάγλυφα από την κλασική, την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή, μαρμάρινα κυκλαδίτικα εδώλια από μακρινές χιλιετίες, όλα τους ίχνη από την Ιστορία αυτών των τριών πόλεων, που μπορείτε στη συνέχεια να επισκεφθείτε.
Μήλος: Ανακαλύψεις στην σημαντικότερη πόλη του προϊστορικού Αιγαίου
Το όνομά της είναι Φυλακωπή και πρόκειται όντως για μία από τις σπουδαιότερες πόλεις της προϊστορικής νησιωτικής Ελλάδας, με λείψανα από τη ζωή της περιόδου 3300-1100π.Χ. Μινωικές και μυκηναϊκές επιρροές αλλά και ιδιαίτερα νησιωτικά υλικά είναι τα χαρακτηριστικά των ευρημάτων, όπως το επιβλητικό κυκλώπειο τείχος από ηφαιστειογενείς πέτρες, το ιερό και το Μέγαρο. Θα συναντήσετε τις αρχαιότητες στη διαδρομή προς τα Πολλώνια, πολύ κοντά στη θάλασσα, εκεί όπου οι προϊστορικοί νησιώτες φρόντισαν να εκμεταλλευτούν την πολύτιμη πέτρα του οψιδιανού που αφθονούσε στη Μήλο και μετέτρεψαν τη Φυλακωπή σε μεγάλο εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος της αρχαίας πόλης βρίσκεται κάτω από τη θάλασσα, αλλά αξίζει μια επίσκεψη για να θαυμάσετε το σωζόμενο κυκλώπειο τείχος και να μάθετε ακόμη περισσότερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού, όπου φυλάσσονται πήλινα αγγεία, ειδώλια, μια πινακίδα Γραμμικής Α’ και η περίφημη «Κυρά της Φυλακωπής».
Κέα: Οι θησαυροί της Καρθαίας
Τέσσερις πόλεις-κράτη άνθησαν κατά την αρχαιότητα στην Κέα, η Ιουλίδα, η Καθαία, η Κορησσία και η Ποιήεσσα. Στη νοτιοανατολική ακτή, στον όρμο Πόλες, βρίσκονται τα λείψανα ίσως της πιο καλοδιατηρημένης εξ αυτών, της Καρθαίας. Εκεί, σε ένα περιβάλλον σχεδόν αλώβητο από τη σύγχρονη ζωή, σώζονται ευρήματα από τα γεωμετρικά και τα παλαιοχριστιανικά χρόνια. Τείχη μήκους πάνω από δύο χιλιόμετρα περιβάλλουν την ακρόπολη, πύλες και πύργοι επιβλητικών διαστάσεων, επιγραφές με ονόματα αρχαίων ανδρών και αρχαίοι ναοί, όπως ο δωρικός ναός του Πυθίου Απόλλωνος, ο δωρικός ναός της Αθηνάς, το Πρόπυλο και ένα ελληνιστικό θέατρο είναι μερικά από τα χνάρια αρχαίας ζωής που παραμένουν ανιχνεύσιμα ακόμη και σήμερα.
Σύμη: Ολόκληρο το νησί αρχαιολογικός χώρος
Δεν είναι υπερβολή. Όντως, το 2011, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο πήρε την απόφαση να ονομάσει ολόκληρο το νησί της Σύμης, καθώς και τα γειτονικά νησάκια, ενιαίο αρχαιολογικό χώρο, λόγω της σημασίας των ευρημάτων και της Ιστορίας της περιοχής. Συγκεκριμένα, ούτε μία ούτε δύο αλλά 159 θέσεις (ήτοι αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία) έχουν ανακαλυφθεί στη Σύμη, από την προϊστορική ως τη σύγχρονη εποχή. Ούτως ή άλλως οι οικισμοί του νησιού έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέοι λόγω της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής παράδοσης, αλλά σε αυτόν τον «θησαυρό», πλέον με επίσημη «βούλα» προστίθενται και χώροι όπως οι δύο οχυρωματικοί περίβολοι στη θέση Κάστρο, τα λείψανα βασιλικών ναών στη Σύμη, στο Πέδι και στον Πανορμίτη, ο παλαιοχριστιανικός ναός στο Νημπορειό και κλασικά, ελληνιστικά και ρωμαϊκά λείψανα, μέρη των οποίων μπορείτε να βρείτε συγκεντρωμένα και στο Αρχαιολογικό-Λαογραφικό Μουσείο
Κως: Στα λημέρια του Ιπποκράτη 
Ένα από τα ομορφότερα νησιά των Δωδεκανήσων, τυχαίνει να είναι και ένα από τα πιο προικισμένα σε αρχαιολογικούς «θησαυρούς». Ξεχωρίζει φυσικά το Ασκληπιείο, περίπου 4 χιλιόμετρα από το κέντρο του νησιού, εκεί όπου δίδαξε ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης. Αφιερωμένος στον «θεό» της Ιατρικής, τον Ασκληπιό, ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει επίσης τον ιονικό ναό του Απόλλωνα και τον δωρικό ναό του Ασκληπιού, σε ένα καταπράσινο τοπίο σπάνιου φυσικού κάλλους. Στο νησί θα βρείτε επίσης την Αρχαία Αγορά γύρω από τη λεωφόρο Ιπποκράτη, καθώς και την ρωμαϊκή Casa Romana από τον 3ο αιώνα μ.Χ., οίκημα αντίστοιχης σημασίας με αυτό της Πομπηίας.
Αίγινα: Στο ιερό τρίγωνο της αρχαιότητας
Στα βόρεια του νησιού της Αίγινας, ανάμεσα στα πεύκα της Αγίας Μαρίνας και με θέα το γαλάζιο του Αργοσαρωνικού, στέκει εντυπωσιακά καλοδιατηρημένος ο αρχαίος Ναός της Αθηνάς Αφαίας. Χτισμένος στον χρυσό αιώνα της Αθήνας, ο ναός ήταν η τρίτη κορυφή του «Ιερού Τριγώνου», αυτού που σχημάτιζαν ο Παρθενώνας της Αθήνας, ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο και ο αιγινήτικος ναός με τους 34 κίονες, εκ των οποίων σήμερα μπορείτε να θαυμάσετε τους 24. Το προσωνύμιο της θεάς «Αφαίας» σημαίνει «άφαντη» και αναφέρεται στον μύθο της κόρης του Δία, Βριτομάρτιδος, που για να γλιτώσει από τον έρωτα του Μίνωα κρύφτηκε σε ένα καράβι ψαράδων. Εκεί την ερωτεύτηκε ένας ναύτης, και εκείνη για να γλιτώσει (και πάλι) έπεσε στη θάλασσα και έφτασε κολυμπώντας στην Αίγινα, όπου εξαφανίστηκε – έγινε δηλαδή άφαντη – σαν από θεϊκή επέμβαση.
http://agnosthgh.blogspot.gr
