Τη Δευτέρα 20 Μαρτίου 2017, ημέρα της Εαρινής Ισημερίας, πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία το ιστορικό πείραμα του Ερατοσθένη για τον υπολογισμό της Ακτίνας της Γης, από μαθητές και εκπαιδευτικούς σχολείων της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας μας, αλλά και σχολείων της Κύπρου και της Ίμβρου! Περισσότεροι από 10.000 μαθητές και 800 εκπαιδευτικοί σε περισσότερα από 400 σχολεία της χώρας, την ώρα ακριβώς που μεσουρανούσε ο Ήλιος, με πολύ απλά μέσα, ακολούθησαν πιστά τα βήματα και τους συλλογισμούς του μεγάλου πανεπιστήμονα Ερατοσθένη, όπως έγιναν το 240 π.Χ.(!) και κατόρθωσαν να υπολογίσουν την περιφέρεια της Γης με τρόπο εκπληκτικό και με σφάλμα ελάχιστο!
Η διεπιστημονική αυτή δράση, που συνδιοργανώθηκε από τα Εργαστηριακά Κέντρα Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Φ.Ε.) Σερρών, Πιερίας, Λακωνίας, Λέσβου και 1ο Ηρακλείου Κρήτης, με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Αστρονομίας Αστροφυσικής Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (Ι.Α.Α.Δ.Ε.Τ.) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Ε.Α.Α.), του Υπουργείου Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων και της Πανελλήνιας Ένωσης Υπεύθυνων Ε.Κ.Φ.Ε. (ΠΑΝΕΚΦΕ), έχει ως κύριο στόχο την προσέλκυση του ενδιαφέροντος των μαθητών μέσω της ανάδειξης της αξίας του πειράματος και των βιωματικών και ομαδοσυνεργατικών εκπαιδευτικών τεχνικών.
Την επόμενη ημέρα Τρίτη 21 Μαρτίου 2017, το ίδιο Πείραμα πραγματοποιήθηκε αυτή τη φορά σε διεθνές επίπεδο, υπό το συντονισμό της «Ελληνογερμανικής Αγωγής» για τα ελληνικά σχολεία. Το σχολείο μας ήταν το μοναδικό σχολείο των Κυκλάδων που συμμετείχε στη δράση.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες της Στ΄-Ε΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου Αιγιάλης-Θολαρίων Αμοργού, ως “μαθητές του Ερατοσθένη και εραστές της μάθησης” συμμετείχαν σε αυτές τις διεπιστημονικές δράσεις και έβαλαν την Αμοργό στο χάρτη των συμμετεχόντων σχολείων, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Ως σύγχρονοι “Γεωμέτρες” στερέωσαν κατακόρυφα ένα χάρακα ως ράβδο, μέτρησαν το ύψος του και το μήκος της σκιάς του και στη συνέχεια, με απλούς μαθηματικούς υπολογισμούς και με τη βοήθεια κατάλληλων εφαρμογών των Νέων Τεχνολογιών (Google Earth, SunCalc κ.ά.), υπολόγισαν την Περιφέρεια και την Ακτίνα της Γης. Το χαμόγελο της ικανοποίησης πλατύ!
Ανταλλάξαμε τα στοιχεία των μετρήσεών μας με περισσότερα από 300 σχολεία χωρών που βρίσκονται στο ίδιο γεωγραφικό μεσημβρινό. Ενώσαμε τη φωνή μας με μαθητές και μαθήτριες από τα πέρατα του κόσμου και επαληθεύσαμε τον Ερατοσθένη : από την Αργεντινή, το Μεξικό και τις Η.Π.Α., την Αλγερία, την Τουρκία, το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, σύσσωμη σχεδόν την Ευρώπη μέχρι τη Ρωσία, την Κίνα, την Ταϋλάνδη και τα Νησιά Μάουι! Χιλιάδες άνθρωποι την Τρίτη 21 Μαρτίου 2017 εστίασαν το βλέμμα τους στα επιτεύγματα των Ελλήνων και θέλησαν να γίνουν κοινωνοί του πνεύματός τους. Τι καλύτερο διαβατήριο από το να είσαι Έλληνας/Ελληνίδα και «να μετέχεις στην ημετέρα παιδεία»!
Εκτελώντας το ιστορικό αυτό πείραμα –καταγεγραμμένο ως ένα από τα δέκα ομορφότερα επιστημονικά πειράματα στην ιστορία της Φυσικής- τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα να γνωρίσουν το μεγαλείο της εξέχουσας προσωπικότητάς ενός μεγάλου επιστήμονα και ιστορικά στοιχεία της εποχής του, να παρατηρήσουν την κίνηση των ουράνιων σωμάτων, να πάρουν πειραματικές μετρήσεις, να εκτελέσουν υπολογισμούς και να χρησιμοποιήσουν τις Νέες Τεχνολογίες εποικοδομητικά, αποκομίζοντας έτσι πολύπλευρο όφελος. Η συμμετοχή σε μια τόσο ιδιαίτερη διεπιστημονική εκπαιδευτική εμπειρία συντελεί με μοναδικό τρόπο στην κατάκτηση της γνώσης, και παράλληλα στη συνειδητοποίηση της διαχρονική συνεισφορά του ελληνικού στοιχείου στο παγκόσμιο ιστορικό επιστημονικό γίγνεσθαι.
Η δραστηριότητα της υλοποίησης του ιστορικού πειράματος του Ερατοσθένη είναι ιδιαίτερα απλή. Με την απλότητα όμως αυτή, είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό ότι κατορθώνει να :
- διδάσκει βιωματικά στους συμμετέχοντες, τις βασικές αρχές της ερευνητικής μεθοδολογίας
- οδηγεί στη διαπιστωμένη γνώση και αποδοχή της αξίας των Θετικών Επιστημών για την
κατανόηση του σύμπαντος κόσμου
- προσελκύει αβίαστα το ενδιαφέρον των μαθητών και μαγνητίζει τη σκέψη αρκετών, ώστε να προωθεί και να καλλιεργεί τη θετική στάση τους απέναντι στις Θετικές Επιστήμες
Λίγα λόγια για την ιστορία του πειράματος :
Ο Ερατοσθένης (3ος π.Χ. αιώνας) -μαθηματικός, γεωγράφος και αστρονόμος- ήταν Διευθυντής της μεγάλης Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, όταν σε έναν πάπυρο διάβασε ότι το μεσημέρι της 21ης Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο), στη Συήνη (Ασσουάν), οι κατακόρυφοι στύλοι δεν έριχναν καθόλου σκιά και ο Ήλιος καθρεφτιζόταν ακριβώς στον πυθμένα ενός πηγαδιού. Παρατήρησε όμως ότι στην Αλεξάνδρεια, κατά την ίδια μέρα, οι κατακόρυφοι στύλοι έριχναν σκιά. Σκέφτηκε πως αν η Γη ήταν επίπεδη, οι κατακόρυφοι στύλοι στις δυο πόλεις θα ήταν παράλληλοι και θα έπρεπε και οι δυο να ρίχνουν σκιά. Αφού, λοιπόν, αυτό δεν είναι αλήθεια, τι μπορεί να συμβαίνει; Την απάντηση έδωσε ο Ερατοσθένης υποστηρίζοντας ότι η επιφάνεια της Γης δεν είναι επίπεδη, όπως νόμιζαν τότε, αλλά σφαιρική. Ο υπολογισμός της περιφέρειας της Γης μπορεί να γίνει, αν είναι γνωστή η απόσταση Συήνης-Αλεξάνδρειας -την οποία σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Ερατοσθένης για να τη μετρήσει προσέλαβε βηματιστές- και η διαφορά των γεωγραφικών πλατών των δύο πόλεων, η οποία -από το μήκος της σκιάς ενός οβελίσκου- υπολογίστηκε ίση με περίπου 7 μοίρες.
Η περιφέρεια της Γης υπολογίστηκε ίση με 40.000 χλμ, μια απάντηση που ο Ερατοσθένης έδωσε χρησιμοποιώντας ως μόνα εργαλεία ράβδους, μάτια, πόδια, μυαλό με απλότητα σκέψης και επινοητικότητα. Το λάθος στον υπολογισμό ήταν μόνο 2%, ένα πραγματικά αξιοσημείωτο επίτευγμα για περίπου πριν από 2,5 χιλιετίες. Επομένως, ο Ερατοσθένης ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μέτρησε τις διαστάσεις του πλανήτη Γη, γι’ αυτό και θεωρείται δημιουργός της μαθηματικής γεωγραφίας.
Η Διευθύντρια του Σχολείου και
Δασκάλα της τάξης,
Αναγνώστου Μαρία
